Koolhydraten en het tegengaan van welvaartsziekten

26 jun 2023

Van vezels tot suikers: 'koolhydraten' is de verzamelnaam voor vele voedingsstoffen, opgebouwd uit één of meer suikermoleculen. Koolhydraten zijn een belangrijke energiebron. In de Richtlijnen goede voeding van 2015 spreekt de Gezondheidsraad zich uit over de rol van koolhydraten in onze voeding. Sindsdien is er veel aanvullend onderzoek gedaan naar de relatie tussen koolhydraten en gezondheid. Wat is er precies bekend over de rol van koolhydraten bij het voorkómen van overgewicht, diabetes mellitus type 2, hart- en vaatziekten en kanker?  We hebben het beschikbare wetenschappelijke bewijs op een rij gezet.

De Europese Verordening nr. 1924/2006 inzake voedings- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen stelt strikte voorwaarden aan het gebruik van voeding- en gezondheidsclaims voor levensmiddelen om een wildgroei aan claims en consumentenmisleiding te voorkomen. Deze voorwaarden gelden ook voor claims in relatie tot koolhydraten en gezondheid. Meer informatie leest u in het artikel ‘Gezondheidsclaims en de voorwaarden’.

Samenvatting

  • De kwaliteit én de hoeveelheid van koolhydraten is belangrijk;
  • De nadruk ligt op voedzame koolhydraatbronnen die veel vezels bevatten, zoals verse groenten, knollen, wortelen, fruit en volkorenproducten;
  • Een hoge inname van vezels, voornamelijk uit volkoren graanproducten, verlaagt het risico op overgewicht, diabetes type 2, verhoogd cholesterolgehalte, coronaire hartziekten en dikke darmkanker;
  • Een hoge consumptie van met suikers gezoete dranken vergroot waarschijnlijk de kans op ernstig overgewicht en diabetes type 2.

Documentatie

PDF-pictogram Koolhydraten en het tegengaan van welvaartsziekten
PDF-pictogram Overzicht relatie koolhydraten en preventie van ziektes
Overgewicht
Diabetes
Hart- en vaatziektes
Kanker

De Gezondheidsraad stelt dat 40 tot 70% van de energie-inname uit koolhydraten mag komen. EFSA adviseert 45-60 energie%. De voedselbron is hierbij wel van belang, de voorkeur ligt bij kwalitatieve – vooral plantaardige – bronnen van koolhydraten, die ook veel vezels bevatten. Bijvoorbeeld volkorenbrood.

Volgens de Gezondheidsraad heeft het koolhydraatgehalte van de voeding geen invloed op het lichaamsgewicht zolang de energie-inname overeenkomt met de energiebehoefte. Een verstoring in de energiebalans is dus vaak de oorzaak van overgewicht (NHG Standaard Obesitas). De Schijf van Vijf is hierbij de basis voor een gezond voedingspatroon, ook wanneer men wil afvallen. Wanneer producten buiten de Schijf van Vijf worden vermeden, is verliezen van lichaamsgewicht al mogelijk. Het advies is ook om de consumptie van suikerbevattende dranken te beperken, omdat suikers in dranken waarschijnlijk minder verzadigend werken.

Volgens de Gezondheidsraad verlagen volkorenproducten het risico op diabetes. Geraffineerde graanproducten daarentegen worden geadviseerd te matigen, net als alcohol, suikerbevattende dranken en rood vlees. Suikerbevattende dranken (vrije suikers) zijn namelijk geassocieerd met diabetes, zo blijkt uit een recente meta-analyse. Belangrijk dus om deze zoveel mogelijk te beperken. Dit is ook wat het Voedingscentrum adviseert aan de gehele populatie. Naast voedingskwaliteit is ook leefstijl een belangrijke factor in de preventie en behandeling van diabetes.

De rol van verteerbare koolhydraten bij het ontstaan van hart- en vaatziekten is nog niet volledig duidelijk volgens het Voedingscentrum. Wel geeft de Gezondheidsraad aan dat koolhydraat- en vezelrijke producten effect hebben op het risico op hart- en vaatziekten. Zo verlaagt de consumptie van volkorenproducten, groente en fruit het risico op coronaire hartziekten. Dit effect komt met name door de aanwezigheid van onverteerbare koolhydraten; de vezels. 

Volgens de Gezondheidsraad zijn volkorenproducten en vezels geassocieerd met een lager risico op darmkanker. Het is echter niet aannemelijk dat de inname van verteerbare koolhydraten invloed heeft op het risico op darmkanker. Deze associatie komt vooral tot stand door de inname van onverteerbare koolhydraten (de vezels).

Documentatie

PDF-pictogram Koolhydraten en het tegengaan van welvaartsziekten
PDF-pictogram Overzicht relatie koolhydraten en preventie van ziektes