Het voedingsaanbod voor de consumenten verbeteren; dat is waar de overheid en producenten mee bezig zijn. De levensmiddelenindustrie zet zich hier al jaren voor in en in 2014 zijn er gezamenlijke afspraken gemaakt in het Akkoord Verbetering Productsamenstelling (AVP). Fabrikanten (industrieel) en supermarkten werken samen om calorieën (suiker en vet), zout en verzadigd vet in producten te verminderen. Het gaat hierbij om allerlei producten: van chips, tot kant- en klaar maaltijden, vleeswaren, groenteconserven, frisdrank, noem maar op. Ook zijn afspraken over de portiegrootte van koek, snoep en chocolade gemaakt. De gezamenlijke ambitie: het voor de consument gemakkelijker maken om minder zout, verzadigd vet en suiker binnen te krijgen.
Wat is er al bereikt?
Kijkend naar de periode 2014-2020 concludeert het RIVM dat fabrikanten zich hebben ingezet om het aanbod gezonder te maken, maar dat consumenten nog steeds (te) veel zout, verzadigd vet en suiker binnenkrijgen. Hoewel de behaalde resultaten niet veel effect lijken te hebben op de totale inname, is er voor die producten wel degelijk sprake van een vermindering. Voor veel producten is er sprake van een stevige reductie van zout en suiker gerealiseerd. Onder meer voor brood, zuivel, vleeswaren, frisdranken, (groenten)conserven, soepen en sauzen. Zo is de totale zoutinname met 5,7% gedaald en eten en drinken consumenten gemiddeld 2 suikerklontjes per dag minder. En dat allemaal zonder aanpassingen te hoeven doen aan het voedingspatroon.
Acties van toepassing op bakkerijsector
Er zijn meerdere acties die van toepassing zijn op de (industriële) bakkerijsector. Hieronder is per productcategorie aangegeven welke afspraken er zijn gemaakt of waar nog verbetering mogelijk is. Het geeft aan dat er noodzaak is om kritisch te kijken naar het gehalte suiker, verzadigd vet, calorieën en zout in bakkerijproducten. Hoewel industriële partijen de afspraken gemaakt hebben, kan het nooit kwaad om als ambachtelijke bakker eens kritisch te kijken naar uw producten en daar verbeteringen in door te voeren ten behoeve van de gezondheid. NBC is er altijd om u daarbij te helpen.
Brood
Al voor het AVP was zoutverlaging in gangbaar brood aan de orde. De wettelijke zoutnorm is verlaagd naar 1,8% zout op droge stof, welke ook van toepassing is op andere broodsoorten, zoals bijvoorbeeld kleinbrood, glutenvrij-, rogge- en stokbroden. Er zijn daarmee al grote stappen gemaakt met als resultaat een zoutreductie van 25%. Een stapsgewijze verlaging van zout is ook mogelijk in andere bakkerijproducten.
Hartige broodjes
Er zijn afspraken gemaakt om het zoutgehalte in drie soorten hartige broodjes te verlagen: worstenbroodjes, saucijzenbroodjes en kaasbroodjes. Deze drie hartige broodjes zijn gekozen vanwege hun populariteit en relatief hoge gehaltes aan zout binnen de categorie hartige broodjes. Er is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor zoutverlaging in deze broodjes. Afgesproken is dat per 1 oktober 2019 het maximum natriumgehalte in worsten- en kaasbroodjes 600 mg/100g mag zijn en voor saucijzenbroodjes 660 mg/100g. Dat komt overeen met 1,5 gram zout (natriumchloride) per 100 gram worsten- of kaasbroodje, en 1,65 gram zout per 100 gram saucijzenbroodje. Het gemiddelde zoutgehalte van worstenbroodjes daalt hiermee ruim 12%, bij kaasbroodjes 7% en saucijzenbroodjes gemiddeld 4% ten opzichte van de oude situatie. Dit is een goede eerste stap.
Er is niet gekozen voor een verlaging van het verzadigd vet, omdat het verzadigd vetgehalte in vlees, kaas en roomboter moeilijk te sturen is. Deze ingrediënten zijn echter wel van cruciaal belang voor de hartige broodjes. Wel is er de mogelijkheid om de portiegrootte te verlagen. Op die manier wordt ook de hoeveelheid verzadigd vet verminderd. Hiervoor zijn geen specifieke afspraken gemaakt.
Ontbijtgranen
Er is een ketenafspraak gemaakt om het suiker en zoutgehalte in ontbijtgranen te verlagen. Ontbijtgranen worden veel door kinderen gegeten, en daarom is het een belangrijke productgroep. Ontbijtgranen zijn onderverdeeld in twee categorieën, waarvoor andere reducties gelden:
- Flakes en gepofte/geëxtrudeerde producten; suikerverlaging van 10% en zoutreductie van 13,4%.
- Krokante muesli; suikerverlaging van bijna 13%.
Deze reducties zijn per 1 maart 2020 doorgevoerd, maar omvatten niet de gehele productgroep. Hier is nog winst te behalen door afspraken voor de gehele productgroep te maken en/of door een verdere verlaging te realiseren.
Cake op basis van margarine
Er is een afspraak gemaakt om de maximale hoeveelheid verzadigd vet in cakes op basis van margarine te verlagen. De norm voor verzadigd vet is 9,0 g/100g. Deze norm leidt tot een verlaging van 7% van de gemiddelde hoeveelheid verzadigd vet in margarine cakes.
Portiegrootte van koek en banket
De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) heeft met andere partijen het Nationaal Preventieakkoord ondertekend. Naast de afspraken binnen de AVP, zijn in het Nationaal Preventieakkoord afspraken gemaakt over portiegrootte van koek en banket, tussendoortjes, chocolade en suikerwerken.
De Vereniging voor de Bakkerij- en Zoetwarenindustrie (VBZ) heeft een plan van aanpak opgesteld. Voor koek en banket zijn de doelstellingen:
- 10% meer koek- en/of banketproducten op de markt brengen met minder dan 200 kcal per portie.
- Op minimaal 95% van de koek- en banketverpakkingen communicatie aanbrengen met betrekking tot portiegrootte in kcal, gram en per stuk. Bijvoorbeeld “3 koeken = 180 kcal = 1 portie”.
Het advies van VBZ is om de portie bij de voedingswaarde informatie op te nemen. Daarnaast is het wettelijk verplicht om het aantal porties per verpakking te vermelden, wanneer in de voedingswaarde de portie wordt verstrekt.
NB: Huidige afspraken hebben alleen betrekking op langer houdbare producten, niet op koek en banket dat vers wordt aangeboden. Retailers onderschrijven de afspraken niet, zodoende zijn deze alleen van toepassing op merkproducten, niet private label.
Grenzen aan herformulering
Het verminderen van zout, verzadigd vet of suiker (calorieën) in producten kent grenzen. Vet en suiker hebben meer functies in voedingsmiddelen dan alleen als smaakmaker. Ze zorgen ook voor volume en textuur. Een voorbeeld: wanneer verzadigd vet uit een vulling van een koek wordt vervangen voor onverzadigd vet, loopt de vulling uit de koek. Zout speelt ook een rol in houdbaarheid van veel producten.
De acceptatie door de consument van een product dat een aangepaste voedingswaarde heeft, is een belangrijk aspect bij herformulering. Producenten willen dat consumenten blijven kiezen voor hun product. Een te snelle productherformulering is daarom niet wenselijk; deze trajecten moeten in kleine stapjes en over een langere periode gebeuren, zodat de consument langzaam kan wennen aan het ‘nieuwe’ product. NBC adviseert u hier rekening mee te houden, wanneer u productherformulering door wil voeren.
Hoe nu verder?
Het verminderen van zout, vet of suiker in een product is complex, maar er zijn voldoende mogelijkheden om vervolgstappen te zetten. Er wordt gekeken naar een opvolger van het AVP. Een werkgroep met wetenschappers van o.a. het RIVM heeft een nieuwe methodiek ontwikkeld om criteria op te stellen voor productverbetering. Er komt voor de voedingsstoffen zout, suiker en verzadigd vet, een trapsgewijze indeling op basis van grenswaarden. Ook wordt de nieuwe aanpak voor productverbetering verbreed naar alle producten van productgroepen die een relevante bijdrage leveren aan bijvoorbeeld zout, verzadigd vet en suiker. Ook productgroepen uit de bakkerijsector komen aan de orde, zoals brood(vervangers), ontbijtgranen, banket en zoetwaren. Voor elke productgroep worden – naast grenswaarden – doelstellingen opgesteld. Deze doelen zijn gericht op een verschuiving van het aandeel producten in de treden met hoge gehalte aan zout, suiker of verzadigd vet naar treden met lagere gehalten.
De komst van Nutri-Score zal de consument ook helpen bij het kiezen voor gezonde(re) producten. De Nederlandse overheid heeft in principe gekozen voor Nutri-Score als voedselkeuzelogo, maar heeft wel de voorwaarde gesteld dat deze beter aan moet sluiten bij nationale voedingsrichtlijnen. Een Wetenschappelijk comité moet hier uitsluitsel over geven.
